REGISTRATIE

Algemeen

Samengesteld door: Iris Eysermans

Uit: "Orgelkunde" cursus van het Koninklijk Vlaams conservatorium, Antwerpen: K. Van de Linde, W. Vanderhoeven, J. Verdin / Voordracht en registratie der orgelliteratuur: L. Stuifbergen, H. Schouten / Inleiding tot de Orgelbouw: H. Brink, H. Fidom.

+ De octaafhoogte of de voetmaat

Bij het registreren vertrekken we vanuit de 8' = 8 voet ("voet" is een oude lengtemaat). De laagste "do" op het klavier van de Prestant 8' zal dan 2m40cm zijn (maak de berekening: 8 x 30cm). Deze hoogte staat gelijk met de octaafhoogte van de piano. Een 4' klinkt een octaaf hoger en een 16' klinkt een octaaf lager. En zo hebben we een hele reeks :

32' -- 16' -- 8' -- 4' -- 2' 2/3 -- 2' -- 1' 3/5 -- 1'

+ Er zijn 4 registerfamilies (bekijk verder: subcategorie onder "registratie")

Labialen: Deze pijpen werken zoals een blokfluit: de klank wordt opgewekt door het in trilling brengen van een luchtkolom. De klankkleur wordt bepaald door de verhoudingen binnen de afmetingen van de pijp (= mensuur). Onder de labialen vinden we de PRESTANTEN --- FLUITEN --- STRIJKERS

Lingualen: Deze pijpen werken zoals een klarinet of een hobo: een klein (metalen) tongetje wordt tot trillen gebracht en de klank wordt versterkt door een resonator (schalbeker). De klank wordt bepaald door de vorm en lengte van deze schalbekers. Onder de lingualen vinden we de TONGWERKEN.

+ Registreren: hoe begin ik eraan?

1. Onderzoek eerst de compositie:

- Uit welke stijlperiode komt het stuk?

- Zijn er algemene voorschriften voor de stijlperiode?

- Welke soort(en) orgel(s) waren er toen voorhanden?

- Heeft de componist iets voorgeschreven?

- Zijn er andere studies, tractaten waar dit eventueel geschreven is?

- Kan ik een dispositie (lijst van registers) vinden van het orgel waarop de componist speelde?

- Zijn er eventueel registratie-tabellen?

- Is het een virtuoos stuk, een polyfoon stuk, is het eerder zacht, gemiddeld, luid? Lange noten? Ritmisch?

- Toonaard?

2. Op welk orgel speel je nu:

- Welke mogelijkheden heb je op je eigen instrument of op het les-instrument?

- Zijn er registers die uitgesloten zijn: vb. Tongwerk: staat slecht gestemd?

- Komt de stijl van compositie overeen met de stijl van het instrument? 

+ Let op bij het registreren:

- Tremulanten zijn niet op elk orgel even goed afgesteld. Luister eerst of hij mooi klinkt, anders: beter niet gebruiken.

- Tongwerken ontstemmen zeer gemakkelijk en zijn op slecht of niet onderhouden orgels dikwijls niet bruikbaar.

- Als je een "tutti" wil, trek dan niet zomaar alle registers open. Registers zoals: tremulant, voix céleste, voix humaine, cornet... horen hier niet thuis.

- Trek en duw de registers altijd met veel zorg :-)

- Let steeds op bij gekoppelde klavieren: er kan een stemmingsverschil zijn tussen klavieren. Zuiverheid van klank primeert. Mechanische koppels: probeer zeer zorgvuldig en zacht mee om te springen.